CENTOS/RHEL TEMEL KURULUM VE İLK ERİŞİM (SSH)

Kurumsal Linux sunucu kurulumunun ilk aşaması: CentOS Stream/RHEL (Red Hat Enterprise Linux) işletim sisteminin Minimal Install ile kurulması, ağ ayarları, Root parolası ve SSH (Secure Shell) ile uzaktan güvenli bağlantı.

Giriş: Kurumsal ortamlarda Linux sunucuları genellikle grafik arayüzü (GUI) olmadan, **Minimal Install** seçeneğiyle kurulur. Bu, kaynak kullanımını azaltır ve güvenlik risklerini düşürür. Yönetim, tamamen SSH üzerinden yapılır.

Bölüm 1: İşletim Sistemi Kurulum Aşamaları (Minimal Install)

Kurulum Başlangıcı ve Ön Ayarlar

  1. **ISO İndirme ve Başlatma:** CentOS Stream veya RHEL ISO dosyasını indirin ve sunucuyu (fiziksel veya sanal) bu ISO ile başlatın.
  2. **Kurulum Dili:** Kurulum dilini seçin (Genellikle İngilizce tercih edilir).
  3. **Kurulum Özeti Ekranı (Installation Summary):** Bu ekranda aşağıdaki kritik ayarları yapın:
    • **Time & Date (Saat ve Tarih):** Doğru zaman dilimini (Örn: Europe/Istanbul) ayarlayın.
    • **Installation Destination (Kurulum Hedefi):** İşletim sisteminin kurulacağı diski seçin. Disk bölümlendirmesini (Partitioning) **Automatic (Otomatik)** veya **Custom (Özel)** olarak ayarlayın (LVM önerilir, bu konuyu 5. Adımda detaylandıracağız).
    • **Network & Host Name (Ağ ve Host Adı):** Host adını (`hostname`) belirleyin (Örn: `linux-web-01`). Ağ kartını (Eth0/EnsX) **ON** (Açık) konuma getirin. (IP konfigürasyonunu kurulumdan sonra yapacağız).
    • **Software Selection (Yazılım Seçimi):** Mutlaka **Minimal Install** seçeneğini seçin. Bu, sadece temel komut satırı araçlarını kurar.

Kullanıcı ve Güvenlik Ayarları

  1. **Root Parolası Belirleme:** **ROOT** (Süper Kullanıcı) hesabı için güçlü bir parola belirleyin. Bu, sistemin en yetkili hesabıdır.
  2. **Standart Kullanıcı Oluşturma:** Günlük yönetim için **Root olmayan** ayrı bir kullanıcı hesabı oluşturun (Örn: `msengul`). Bu kullanıcının **Administrator** (veya `wheel`/`sudo`) yetkilerine sahip olmasını **şimdilik pasif** bırakın (Bu konuyu 4. Adımda detaylandıracağız).
  3. **Kurulumu Başlatma:** Ayarları onaylayın ve kurulumun tamamlanmasını bekleyin. Kurulum bitince sunucuyu yeniden başlatın.

Bölüm 2: İlk Konsol Erişimi ve Temel Komutlar

Sunucu açıldıktan sonra, ilk olarak fiziksel veya sanal konsol üzerinden Root olarak oturum açın.

İlk Oturum Açma ve Temel Doğrulamalar

  1. **Root ile Giriş:** `login:` ekranında `root` yazın ve belirlediğiniz Root parolası ile oturum açın.
  2. **Sistem Durumu Kontrolü:** Sistem adını ve dağıtım bilgilerini kontrol edin: 
    hostnamectl
cat /etc/redhat-release
  3. **Sistem Güncellemesi:** Kurulumdan hemen sonra tüm paketleri güncelleyin: 
    sudo dnf update -y
    **Not:** CentOS/RHEL 8 ve üzeri, eski `yum` yerine modern **`dnf`** paket yöneticisini kullanır.

Bölüm 3: SSH (Secure Shell) İle Uzaktan Güvenli Bağlantı

Sunucu yönetimi, komut satırı üzerinden SSH protokolü ile yapılır. SSH servisi (sshd) genellikle Minimal Install'da bile varsayılan olarak gelir ve çalışır.

SSH Servis Kontrolü ve Güvenlik Duvarı Ayarı

  1. **SSH Servisini Kontrol Etme:** SSH servisinin (Systemd'deki adı: `sshd`) çalıştığını doğrulayın: 
    systemctl status sshd
    **Kontrol Noktası:** Durum `active (running)` olmalıdır.
  2. **Güvenlik Duvarı Port Kontrolü:** SSH'in dışarıdan erişilebilir olması için Güvenlik Duvarında (Firewalld) 22 numaralı portun açık olduğunu kontrol edin: 
    sudo firewall-cmd --list-all
    **Not:** Eğer SSH servisi listede yoksa, manuel olarak eklenmelidir. Bu konuyu 7. Adımda detaylandıracağız.
  3. **Ağ Durumunu Kontrol Etme:** Sunucunun IP adresini öğrenin. Bu IP adresi, uzaktan PuTTY veya Terminal ile bağlanmak için kullanılacaktır: 
    ip a

Uzaktan Bağlantı Adımı

  1. **SSH İle Bağlanma:** İstemci makinenizden (Windows/Linux/Mac) sunucunun IP adresini kullanarak Root veya standart kullanıcı ile bağlanın: 
    ssh root@XXX.XXX.XXX.XXX
    **Öneri:** Güvenlik açısından, günlük yönetim için Root değil, standart kullanıcı hesabınızı kullanın. (Root ile SSH bağlantısını kapatmayı 8. Adımda göreceğiz.)
Kritik Uyarı (Ağ): Eğer `ip a` komutunda IP adresi görmüyorsanız veya DHCP'den alamıyorsanız, ağ adaptörünüz devre dışı olabilir (`ONBOOT=no`). Bu sorunu ve Statik IP konfigürasyonunu bir sonraki rehberde çözeceğiz.

SONRAKİ DÖKÜMAN: AĞ YÖNETİMİ & STATİK IP >>